โครงการจัดการความรู้เพื่อผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) Knowledge Management for National Marine Interests Project Thailand Research Fund (TRF)   ความเป็นมา ข้อค้นพบที่สำคัญจากโครงการ “สถานการณ์ปัจจุบันและแนวโน้มในอนาคตของประเทศไทยกับการใช้ทะเลอย่างยั่งยืน” ทำให้ทราบความจริงที่ว่าปัจจุบันผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลที่ประเทศไทยพึงได้นั้นมีมูลค่าไม่น้อยกว่า 7.5 ล้านล้านบาท[1] ซึ่งนับเป็นมูลค่ามหาศาล และแนวโน้มในอนาคตคนไทยจะมีการใช้ทะเลเพิ่มมากขึ้น ในขณะที่สถานภาพของทะเลไทยเสื่อมโทรมลงเรื่อยๆ ผลประโยชน์ทางทะเลจำนวนมหาศาลนั้นเกิดจากกิจกรรมต่าง ๆ หลายส่วนด้วยกันอาทิเช่น การค้าและการขนส่งทางทะเลหรือพาณิชยนาวี การใช้ทรัพยากรมีชีวิตและไม่มีชีวิตจากทะเล การท่องเที่ยวทางทะเล เป็นต้น ผลประโยชน์ดังกล่าวสามารถมองได้ว่าเป็นโอกาสที่สำคัญของประเทศไทย อย่างไรก็ดีข้อเท็จจริงที่ได้ก็แสดงให้เห็นอีกเช่นกันว่าผลประโยชน์เหล่านั้นตกอยู่ในมือคนไทยไม่ถึง 30 เปอร์เซ็นต์ อันมีสาเหตุหลักมาจากขาดความสามารถในการบริหารจัดการและการมีนโยบายและยุทธศาสตร์ทางทะเลในภาพรวมที่ชัดเจนและเหมาะสม ประเด็นอุปสรรคที่สำคัญได้แก่การขาดกลไกที่สามารถนำมาใช้เพื่อให้เกิดระบบการบริหารจัดการเชิงบูรณาการอย่างยั่งยืน โครงการสถานการณ์ปัจจุบันและแนวโน้มในอนาคตของประเทศไทยกับการใช้ทะเลอย่างยั่งยืนยังได้มีเสนอแนะในแง่มุมต่างๆ เพื่อการจัดการแก้ไขปัญหา รวมทั้งเริ่มสร้างกลไกที่สำคัญใน 2 ส่วน คือ 1.ภาคีความร่วมมือระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลเกิดเป็นคณะอนุกรรมการจัดการความรู้เพื่อผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล[2] โดยคณะอนุกรรมการฯ นี้ มีอำนาจหน้าที่ในการเสนอแนะและให้คำแนะนำทางวิชาการเกี่ยวกับนโยบาย มาตรการ แผนงาน หรือโครงการใดๆ ที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลเพื่อความมั่นคงแห่งชาติทางทะเลในทุกด้านทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม ฯลฯ ของหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน หรือองค์กรประชาชนเพื่อให้การปฏิบัติตามนโยบาย มาตรการ แผนงาน หรือโครงการนั้นเป็นไปอย่างสอดคล้องกันหรือมีการประสานงานกันอย่างมีประสิทธิภาพ มีการติดตามและประเมินผลในการปฏิบัติตามนโยบาย มาตรการ แผนงาน หรือโครงการใดๆ ที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล นอกจากนี้คณะอนุกรรมการฯ ต้องจัดทำกรอบนโยบายทางทะเลเพื่อคุ้มครองและรักษาผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลในทุกๆ ด้าน รวมไปถึงการให้ความรู้ทางวิชาการเพื่อประสานและสนับสนุนกระบวนการเข้าเป็นภาคีสมาชิกอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 ดำเนินการศึกษารูปแบบและให้ข้อเสนอแนะในการจัดตั้งองค์กรอิสระหรือองค์กรในรูปแบบที่เหมาะสม เพื่อทำหน้าที่กำกับดูแลผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลทั้งหมดอย่างบูรณาการ และดำเนินการให้มีการตรากฎหมายกลางขึ้นใช้บังคับเพื่อรักษาผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล ซึ่งกฎหมายดังกล่าวต้องไม่ซ้ำซ้อนกับกฎหมายอื่นที่มีอยู่แล้ว 2. กลไกรู้ข้อมูลทางทะเลในเบื้องต้น ซึ่งได้แก่ ระบบฐานข้อมูลสถานการณ์การใช้ทะเลในปัจจุบัน ซึ่งมีการเผยแพร่ผ่านเว็บไซด์ http://marinepolicy.trf.or.th กลไกที่สำคัญทั้งสองส่วนเป็นการดำเนินการซึ่งจะนำไปสู่การจัดการผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลอย่างยั่งยืน อย่างไรก็ตาม กลไกนี้จะดำเนินไปถึงจุดมุ่งหมายไม่ได้ถ้าไม่มีการนำองค์ความรู้ต่างๆ มาใช้ โดยอันดับแรกจะต้องมีการประมวล การวิเคราะห์และสังเคราะห์ รวมทั้งการนำเสนอองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลทั้งหมดในภาพรวมเสียก่อน จึงได้เกิดโครงการจัดการองค์ความรู้เพื่อผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลขึ้น โดยโครงการจะทำงานในลักษณะระบุประเด็นที่เป็นปัญหาในแต่ละด้านที่เกี่ยวกับการใช้ทะเลจากผลการศึกษาวิจัยของโครงการสถานการณ์ปัจจุบันและแนวโน้มในอนาคตของประเทศไทยกับการใช้ทะเลอย่างยั่งยืน การประชุมอนุกรรมการจัดการความรู้เพื่อผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล และการประชุมผู้ทรงคุณวุฒิต่างๆ จากนั้นจัดลำดับความสำคัญของประเด็นปัญหา แล้วจัดเวทีสังเคราะห์ความรู้เพื่อหาทางแก้ไขปัญหา ซึ่งจะทำให้ใด้ข้อเสนอแนะเพื่อแก้ไขปัญหาเป็น 2 ส่วน คือ 1) ข้อเสนอแนะในเชิงของการจัดการในประเด็นต่างๆ และ 2) โจทย์วิจัยที่ต้องนำไปศึกษาต่อ ซึ่งท้ายที่สุดแล้วโครงการจะสามารถจัดทำเป็นข้อเสนอแนะการจัดการผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเลในภาพรวมได้ด้วย ทั้งนี้การดำเนินการในทุกขั้นตอนจะใช้ระบบฐานข้อมูลความรู้ทางทะเลเป็นเครื่องมือ และผลที่คาดว่าจะได้รับจากการดำเนินโครงการนอกจากจะเป็นการสานต่อกลไกที่ได้มีการดำเนินการไปแล้วให้สำเร็จลุล่วง ยังเป็นการสร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งภาครัฐ ภาคเอกชนและภาคประชาชนเพื่อร่วมกันผลักดันให้เกิดนโยบายการจัดการผลประโยชน์ทางทะเลระดับชาติได้ต่อไป วัตถุประสงค์ 1. เพื่อประมวลและสังเคราะห์องค์ความรู้และสร้างโจทย์วิจัยที่นำไปสู่การพัฒนายุทธศาสตร์การจัดการผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล 2. เพื่อพัฒนาฐานความรู้ข้อมูลทางทะเล เพื่อการจัดการ/ใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน 3. เพื่อสนับสนุนการดำเนินงานของคณะอนุกรรมการจัดการความรู้เพื่อผลประโยชน์ แห่งชาติทางทะเล   [1] เผดิมศักดิ์ จารยะพันธุ์, รศ. ดร. และคณะ. 2550. ผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล สถานการณ์และข้อเสนอ. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย สร้างสรรค์ปัญญา: ชุดนโยบายสาธารณะ ลำดับที่ 17. [2] คณะกรรมการอำนวยการและประสานการปฏิบัติตามนโยบายความมั่นคงแห่งชาติทางทะเล (อปท.) มีคำสั่งที่ 1/2551 ลงวันที่ 24 มกราคม 2551 เรื่องแต่งตั้งคณะอนุกรรมการจัดการความรู้เพื่อผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล ตามมติคณะรัฐมนตรี วันที่ 27 พฤศจิกายน 2550